لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

پایش ویژگی های مختلف نواحی ساحلی یکی از عوامل اساسی در جهت استفاده بهینه از این منابع طبیعی و مدیریت پایدار آنها می باشد. هدف تحقیق پایش تغییرات، شناخت و تعیین مناطق حساس به تغییرات خط ساحلی و تحلیل این تغییرات برپایه ژئومورفولوژی می باشد. برای این منظور ابتدا به کمک نقشه ها و مدارک موجود منطقه مورد مطالعه شناسایی شده و سپس از طریق تصاویر ماهواره ای با سنجنده های ETM، TMو OLI در بازه زمانی سال های 1986 تا 2014، تغییرات خط ساحلی با استفاده از روش های مبتنی بر طبقه بندی حداکثر احتمال، بررسی شده اند. لازم به ذکر است میزان دقت کاپا و دقت کلی طبقه بندی حداقل %94 و 97% به ترتیب می باشد. در ادامه با استفاده از تکنیک مقایسه پس از طبقه بندی به پایش تغییرات پرداخته شد. نتایج حاکی از این است که محدوده مورد مطالعه در طی 28 سال گذشته، دارای تغییرات چشمگیری به صورت پسروی و پیشروی خط ساحل بوده است. طوری که در طول دوره اول (1986-1994) 9 کیلومترمربع کلاس خشکی به کلاس آب و 68 کیلومترمربع کلاس آب به خشکی تبدیل، در طول دوره دوم (1994-2001) 19 کیلومترمربع خشکی به آب و 17 کیلومترمربع آب به خشکی تبدیل و در دوره سوم (2001-2008) 43 کیلومترمربع کلاس خشکی به کلاس آب و 3 کیلومترمربع کلاس آب به خشکی تبدیل و در دوره آخر (2008-2014) 65 کیلومترمربع کلاس خشکی به کلاس آب و 30 کیلومترمربع کلاس آب به کلاس خشکی تبدیل شده است. در نهایت مناطق حساس به تغییرات در خط ساحلی تعیین، و با تهیه نقشه ژئومورفولوژی آن منطقه تحلیل شد.

پیشینه و هدف: فعالیت های اکوتوریسمی در صورتی که بر اساس توان محیط زیست شکل گرفته و از طریق بهره برداری مناسب و حفاظت از پهنه های تحت مدیریت تداوم یابد منجر به توسعه و حفظ محیط زیست می شوند. از این رو اکوتوریسم را به عنوان یکی از انواع توریسم پایدار می شناسند که با مدیریت مناسب قادر است همزمان اهداف حفاظت و توسعه را برآورده سازد. یکی از مهم ترین فعالیت های مدیریتی، پهنه بندی و اولویت بندی مکانی محل های مناسب جهت توسعه گردشگری است. مکان های مناسب از بهترین وضعیت معیارهای مورد ارزیابی از پیش تعریف شده برخوردارند. روند انتخاب پهنه مناسب به طور معمول شامل دو مرحله اصلی است؛ غربالگری (شناسایی تعداد محدودی از پهنه های نامزد از یک منطقه جغرافیایی گسترده با توجه به طیفی از معیارها) و ارزیابی. ارزیابی اراضی فرآیند پیش بینی استفاده بالقوه از اراضی براساس ویژگی های آن است. با توجه به اهمیت مساله پهنه بندی در مدیریت گردشگری، تا کنون مطالعات بسیاری انجام شده است، اما مرور مطالعات انجام شده در ایران نشان داد که سواحل کمتر مورد توجه این گونه مطالعات بوده اند. از این رو پژوهش حاضر در نظر دارد با توجه به منابع بوم شناختی و اقتصادی اجتماعی به شناسایی و اولویت بندی پهنه های مناسب اکوتوریسم در قسمتی از سواحل دریای عمان در کشور ایران بپردازد. هدف از مطالعه حاضر بررسی قابلیت و پهنه بندی حوزه آبخیز شرقی خلیج چابهار با طول ساحلی 47 کیلومتر جهت گردشگری ساحلی و همچنین شناسایی و انتخاب مناسب ترین پهنه ها بر اساس ارحجیت آنها از نظر معیارهای مورد بررسی است. مواد و روش ها: در ابتدا تمامی معیارهای ممکن ارزیابی تناسب زمین برای توسعه گردشگری در منطقه مورد مطالعه با توجه به مرور منابع انتخاب گردید و در نهایت با استفاده از تدوین پرسشنامه ای و به کار بستن روش دلفی، معیارها گزینش و نهایی شد. معیارهای ارزیابی شناسایی شده که در دو قالب عامل (پیوسته و گسسته) و محدودیت قرار دارند عبارتند از؛ معیارهای عامل پیوسته شامل فاصله از رودخانه، فاصله از تالاب، فاصله از کوه های هزار دره، فاصله از بندر و اسکله، فاصله از مراکز تاریخی و فرهنگی، فاصله از پوشش گیاهی خاص، فاصله از پوشش جانوری خاص، فاصله از اراضی کشاورزی، فاصله از موج فشان، فاصله از سواحل صخره ای، فاصله از سواحل ماسه ای، فاصله از جاده، فاصله از مناطق روستایی، و فاصله از مناطق شهری. معیارهای عامل گسسته شامل پوشش گیاهی، معیارهای محدودیت شامل حریم تالاب، حریم رودخانه، حریم ساحل. معیارهای ارزیابی پس از شناسایی، تهیه و نقشه سازی شدند و در نهایت با استفاده از روش ارزیابی چند معیاره ( MCE ) و رویکرد ترکیب خطی وزن دار ( WLC ) ادغام شدند. وزن هر یک از معیارهای عامل به روش تحلیل سلسله مراتبی ( AHP ) به دست آمد و همه لایه های مربوط به این معیارها به روش فازی استاندارد و بی بعد شد. استاندارد سازی معیارهای محدودیت به روش بولین انجام شد. مناطقی که بیش از هفتاد درصد مطلوبیت جهت توسعه اکوتوریسم ساحلی را دارند و همین طور از حداقل مساحت 9 هکتار برخوردارند به عنوان پهنه های مناسب شناسایی شد. این دو فیلتر با اعمال تابع Siteselect اجرا شد. نتایج و بحث: ضریب سازگاری به دست آمده در روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، 0. 5 بوده که کمتر از 0. 1 است و بنابراین وزن دهی به درستی انجام شده است. نقشه فیلترشده (بر اساس حداقل مساحت و حداقل مطلوبیت) حاصل از WLC نشان داد که پهنه های مناسب جهت توسعه اکوتوریسم در امتداد خط ساحلی بوده و عمدتاً عوامل طبیعی وجاذبه های فراوان زمین شناختی در این انتخاب موثر بوده اند. به طوریکه نتایج حاصل از وزن دهی معیارها نشان می دهد که سواحل صخره ای، سواحل ماسه ای و کوه های هزار دره (بدلندها) بیشتر وزن را در بین همه معیارهای عامل به خود اختصاص داده اند که به ترتیب عباتند از 0. 19، 0. 134، 0. 12 و 0. 09 و نشان دهنده جذابیت فراوان این پدیده ها در جذب گردشگر از نظر کارشناسان است. لایه حاصل از روی هم گذاری به دو طبقه مناطق مطلوب و نامطلوب طبقه بندی شد. نتایج تحقیق نشان داد که مکان های مستعد گردشگری 233 هکتار بوده و در قالب هفت پهنه در امتداد ساحل قرار دارند. پهنه های 4، 5، 2 و 3 به ترتیب بر اساس ویژگی های آماری مطلوبیت و همین طور به دلیل برتری ویژگی های چشم انداز، نزدیکی به دریا و امکان دسترسی بیشتر و همچنین شناخته تر بودن مکان ها در اولویت نخست قرار گرفتند. بررسی میدانی صورت گرفته نیز نشان داد که این مناطق بیشتر مورد بازدید گردشگران قرار می گیرد که نشان دهنده اعتبار روش و معیارهای به کار رفته است. پهنه های 7، 1 و 6 نیز به ترتیب در اولویت بعدی قرار دارند که جهت افزایش مطلوبیت گردشگری نیاز به مدیریت و برنامه ریزی بیشتری از نظر دسترسی دارند. این نتایج نقش فاکتورهای اقتصادی-اجتماعی و خصوصاً تاسیسات زیربنایی را نشان می دهد و نادیده گرفتن آن منجر به منتفی شدن کاربری تفرجی و یا تحمیل صدمات جبران ناپذیر به محیط زیست می شود. نتیجه گیری: منطقه مورد مطالعه تا کنون کمتر تحت تاثیر توسعه شتاب زده بوده و طبیعت آن همچنان سالم مانده است و در این رابطه تخصیص بخش هایی از منطقه به کاربری اکوتوریسم، در صورت مدیریت صحیح می تواند متضمن حفظ کیفیت محیط زیستی پهنه های شناسایی باشد، چرا که از اکوتوریسم به عنوان بهترین سیاست های مدیریت منابع طبیعی یاد می شود که از طرفی منجر به کاهش عوامل تخریب و حفاظت پایدار آنها شده و از طرف دیگر با توسعه سایت های اکوتوریسم و بهبود تسهیلات گردشگری، وضعیت اقتصادی جامعه میزبان گردشگران نیز بهبود می دهد. از میان پهنه های شناسایی شده، چهار پهنه 4، 5، 2 و 3 در اولویت نخست جهت برنامه ریزی گردشگری پیشنهاد می شوند. ساماندهی، توسعه و بهسازی شبکه های ارتباطی و جاده ای در منطقه موجب افزایش مطلوبیت منطقه خصوصاً پهنه های 7، 1 و 6 خواهد شد. از این رو توسعه شبکه های ارتباطی و حمل و نقل هوایی، آبی و زمینی، امکانات و تسهیلات رفاهی و اقامتی مورد نیاز گردشگران و همین طور توسعه تورهای گردشگری دریایی جهت افزایش مطلوبیت منطقه در جذب گردشگران داخلی و خارجی پیشنهاد می شود. همین طور با توجه به جاذبه بالای کوه های هزار دره که دارای اهمیت زمین شناختی نیز می باشد، پیشنهاد می گردد بخش هایی از منطقه مورد مطالعه به عنوان پارک زمین شناسی یا ژئوپارک تحت مدیریت قرار گیرد. برای مطالعات آینده نیز بررسی دقیق تر منطقه با اطلاعات مکانی جامع تر جهت گزینش مکانی فعالیت های گردشگری ساحلی در پهنه های مطلوب شناسایی شده در این پژوهش پیشنهاد می شود.

در چارچوب جمع آوری و شناسایی گیاهان ماسه رست سواحل جنوبی دریای خزر در استان های گیلان و مازندران، یک گونه جدید از تیره گندمیان به نام Cenchrus longispinus (Hack.) Fernald از سواحل ماسه ای بابلسر در استان مازندران شناسایی و تعیین نام شد.Cenchrus longispinus  بسیار نزدیک به گونه های C. spinifex و C. echinatus می باشد و معمولا با آن ها اشتباه می شود. از گونه C. echinatus به دلیل فقدان یک حلقه پایه ای از سیخک های کوتاه با پرزهای برگشته روی گریبان قابل تفکیک است. هم چنین، به دلیل داشتن خارهای فراوانتر و خارهای داخلی گردتر و خارهای خارجی سیخکی شکل و باریک از گونه C. spinifex جدا می شود. اصل مقاله بصورت متن کامل انگلیسی، در بخش انگلیسی قابل رویت است.

این تحقیق با هدف تعیین رژیم غذایی و ارجحیت غذایی ماهی گیش کاذب به مدت 12 ماه در آبهای ساحلی دریای عمان انجام شد و 702 عدد ماهی مورد بررسی قرار گرفت. گروههای غذایی ماهیان و سخت پوستان به ترتیب با 57.9 و  40.2درصد بیشترین فراوانی را در محتویات معده داشتند و فراوانی کرمها، نرمتنان و گیاهان دریایی بسیار ناچیز بود. شاخص طول نسبی دستگاه گوارش در تمام گروههای طولی کمتر از 1 بود که نشان می دهد این گونه جزو ماهیان گوشتخوار می باشد و ماهیان و سخت پوستان به ترتیب با 92.0 و  63.9درصد به عنوان غذایی ارجح این ماهی در طول سال تعیین شدند. در دوره تولیدمثلی و زمان تخم ریزی، شدت تغذیه و شاخص خالی بودن معده در یک نسبت تقریبا ثابت قرار گرفت و بعد از تخم ریزی شدت تغذیه افزایش یافت. مقدار ضریب چاقی در آبان ماه برای هر دو جنس نر و ماده به ترتیب با 0.011±1.20 و 0.011±1.21 در حداکثر مقدار بود و با رشد و توسعه گنادها از مقدار آن کاسته شد و میانگین آن برای جنس ماده در مرداد ماه با 0.015±1.15 و برای جنس نر در تیر ماه با 0.013± 1.14در حداقل مقدار قرار گرفت.

امروزه فعالیت های ماهیگیری و آبزی پروری به صورت مستقیم و غیرمستقیم نقش اساسی در زندگی میلیون ها نفر در سراسر جهان ایفا می نمایند. ماهیگیری در روستاهای ساحلی دریای عمان از اهمیت ویژه ای برخوردار است و نقش مهمی در فعالیت های اقتصادی و اجتماعی روستاییان منطقه دارد. روستاهای ساحلی دریای عمان به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و طبیعی از لحاظ ماهیگیری دارای پتانسیل های بالایی می باشند. با این همه، ماهیگیری در این روستاها ساختاری سنتی داشته و همپای ظرفیت های بالقوه خود توسعه نیافته و با مشکلات و تهدیدهای متعددی مواجه است و ماهیگیران روستایی در سطح پایینی از توسعه قرار دارند. شناسایی توان ها و تنگناها و بهره گیری از فرصت ها و رفع موانع ماهیگیری، کمک زیادی به محرومیت زدایی و تحقق توسعه اقتصادی و اجتماعی روستاهای منطقه می نماید.هدف این مقاله تدوین راهبردهای مناسب برای توسعه فعالیت های ماهیگیری در روستاهای ساحلی دریای عمان می باشد. تحقیق حاضر به عنوان مطالعه ای کاربردی با رویکردی تحلیلی و با اتکاء بر یافته های اسنادی و میدانی، به بررسی موضوع پرداخته است. عمده ترین ابزار جمع آوری داده ها تکمیل پرسشنامه و مصاحبه با کارشناسان می باشد. برای تدوین راهبردهای مناسب توسعه فعالیت های ماهیگیری از چارچوب جامع تدوین راهبرد استفاده شده است.نتایج پژوهش نشان می دهد فعالیت های ماهیگیری در روستاهای ساحلی منطقه با دارا بودن 12 عامل قوت و 12 عامل ضعف و همچنین 10 مورد فرصت و 10 مورد تهدید خارجی، دارای توانمندی ها و تنگناهای گوناگونی است. نتیجه تحقیق حاضر استخراج 28 راهبرد توسعه ای (SO)، محافظه کارانه (ST)، تنوع (WO) و تدافعی (WT) از طریق تحلیل  (SWOT) می باشد. فعالیت های ماهیگیری و آبزی پروری از لحاظ ماتریس عوامل داخلی و خارجی (IE) از وضعیت مناسبی برخوردار بوده و جمع امتیاز نهایی از 2.5 بیشتر است. بنابراین بهتر است برای توسعه فعالیت های ماهیگیری در روستاهای منطقه راهبردهای توسعه ای مورد تاکید قرار گیرد.

نواحی ساحلی به عنوان مناطقی که بین دو نوع محیط شکل زایی متفاوت قرار دارند همواره دارای تنوع فرآیندهای مختلف طبیعی بوده و دارای اهمیت هستند که این مناطق در طول زمان تغییر می کنند. پایش ویژگی های مختلف نواحی ساحلی ازجمله تغییرات خط ساحلی، یکی از عوامل اساسی در جهت استفاده بهینه از این منابع طبیعی و مدیریت پایدار آن ها می باشد این پژوهش سعی دارد که به بررسی تغییرات خط ساحلی چابهار تا تنگ به کمک تصاویر ماهواره ای بپردازد و نقشه ها و نمودارهای مربوط به این تغییرات را استخراج کند. پژوهش از نوع توصیفی- تحلیل مبتنی بر روش های کتابخانه ای، نرم افزاری، آماری و میدانی است، بدین صورت که ابتدا به کمک فعالیت های میدانی، نقشه ها و مدارک موجود، منطقه مورد شناسایی قرار گرفت، سپس از طریق تصاویر ماهواره ایTM ,ETM و OLI مربوط به سال های 1988 تا 2015 تغییرات خط- ساحلی با استفاده از روش های مبتنی بر طبقه بندی برای فاصله زمانی مورد نظر بررسی شدند. نتایج حاصله بیانگر این است که محدوده مورد مطالعه در طی 30 سال گذشته دارای تغییرات چشمگیری بوده است. به طوری که در طول دوره اول (1988-1998) 1.67 کیلومترمربع کلاس خشکی به کلاس آب تبدیل شده است. در همین دوره 8.75 کیلومترمربع کلاس آب به کلاس خشکی تبدیل شده است. در طول دوره دوم (1998-2008) 6.58 کیلومترمربع کلاس خشکی به کلاس آب و 260.2 کیلومترمربع کلاس آب به کلاس خشکی تبدیل شده است. همچنین در دوره سوم (2008-2015) 7 کیلومترمربع کلاس خشکی به کلاس آب و 12 کیلومترمربع کلاس آب به کلاس خشکی تبدیل شده است. تغییرات به صورت پس روی نیز بیشتر ناشی از فعالیت های انسانی در این منطقه بوده است. به طوری که بیشترین تغییرات در محدوده شهر چابهار، کنارک و اسکله ها و بنادری است که در محدوده ساحلی این منطقه ایجادشده است. عامل مهم و تاثیرگذار دیگر در پس روی خط ساحلی این منطقه حجم زیاد رسوب گذاری در مصب رودخانه های این محدوده می باشد. عامل دیگر که باعث بالاآمدگی ساحل این منطقه شده تکتونیک می باشد.